Może zrodzić się pytanie, co ta święta żyjąca w pierwszych wiekach chrześcijaństwa miała wspólnego z koleją?
Św. Katarzyna (ur. ok. 294, zm. ok. 312) to męczennica chrześcijańska, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego, urodziła się w Aleksandrii w Egipcie. Była bogatą i wykształconą chrześcijanką. Jej rodzice zadbali o jej bardzo staranne i wszechstronne wykształcenie w wielu dziedzinach nauki: w filozofii, retoryce, poezji, muzyce, fizyce, matematyce, astronomii i medycynie. Żyła krótko, w wieku 18 lat poniosła śmierć męczeńską. Otwarcie krytykowała prześladowania chrześcijan i postępowanie cesarza Maksencjusza. Wyrok śmierci zapadł po dyspucie religijnej, w której udział brało pięćdziesięciu filozofów pogańskich, a okazało się, że św. Katarzyna była bieglejsza od nich. Część z tych mędrców nawróciło się stając się chrześcijanami. Niezadowolony z tego cesarz skazał Katarzynę na śmierć przez łamanie jej na kole z ostrzami, które miało jednocześnie rozszarpać ciało Katarzyny. Kiedy Katarzynę podprowadzono do koła, wówczas uczyniła znak krzyża i koło rozpadło się. Bezsilny wobec tego faktu cesarz kazał natychmiast ściąć Katarzynę mieczem. To tyle w wielkim skrócie z jej życiorysu, a zatem co z koleją, dlaczego jest patronką kolejarzy?
W pierwszej połowie XIX wieku, kiedy podjęto decyzję o budowie kolei w Mysłowicach, tamtejsi ludzie słysząc o wielkich parowych maszynach, o ogniu, parze, ogromnej mocy, bali się kolei a tym samym niektórzy byli przeciwni tej inwestycji. Dopiero miejscowy proboszcz ks. Mateusz Nyga rozwiązał problem. Znając życiorys św. Katarzyny, stwierdził: skoro potężne koło nie zrobiło krzywdy św. Katarzynie, skoro nie zginęła pod kołem tortur to wzywających jej pomocy na pewno uchroni od nieznanych niebezpieczeństw na żelaznych drogach, będzie bronić, by koła kolejowe nie zrobiły nikomu krzywdy. Ten argument przemówił do bojących się kolei a kolejarze obrali ją za swoją patronkę.
Postać św. Katarzyny Aleksandryjskiej i niektóre wydarzenia z jej życia zostały upamiętnione w filatelistyce, również na znaczkach pocztowych.
Na początku kompletna seria znaczków pocztowych wydanych na Malcie w 2005 roku. Na znaczkach przedstawiono reprodukcję obrazów różnych malarzy, przedstawiające sceny z życia tej świętej.
1 – „Ścięcie św. Katarzyny” obraz autorstwa nieznanego artysty
2 – „Męczeństwo św. Katarzyny” obraz autorstwa Mattia Preti
3 – „Mistyczne zaślubiny” obraz autorstwa Francesco Zahra
4 – „Dysputa św. Katarzyny z filozofami” obraz autorstwa Francesco Zahra
Św. Katarzyna Aleksandryjska bardzo często w ikonografii jest przedstawiana z atrybutami, które są ściśle związane z jej życiem. Są to: koło, miecz, korona, palma, księga, pierścień, anioł oraz lilia i piorun. Atrybuty te symbolizują i ukazują jej męczeństwo (koło, miecz, palma), czystość i nieśmiertelność (lilia i palma), pochodzenie królewskie (korona), wykształcenie i erudycję (księga), mistyczne zaślubiny z Chrystusem (pierścień).
Do najbardziej znanych wizerunków świętej należą te, które przedstawiają ją z kołem oraz mistyczne zaślubiny z Dzieciątkiem Jezus. Te dwa tematy bardzo często przedstawiane są również na znaczkach pocztowych.
Oto jeden z nich. Jest to jeden z najmniejszych znaczków pocztowych przedstawiających św. Katarzynę (wymiary 24 x 34 mm). Znaczek przedstawia fresk ze św. Katarzyną w koronie oraz z kołem i mieczem. Fresk znajduje się w kościele w Kumlinge na Wyspach Alandzkich. Kraj pochodzenia znaczka – Finlandia – Wyspy Alandzkie, rok emisji 1990.
Do najbardziej znanych wizerunków świętej należą te, które przedstawiają ją z kołem oraz mistyczne zaślubiny z Dzieciątkiem Jezus. Te dwa tematy bardzo często przedstawiane są również na znaczkach pocztowych.
Oto jeden z nich. Jest to jeden z najmniejszych znaczków pocztowych przedstawiających św. Katarzynę (wymiary 24 x 34 mm). Znaczek przedstawia fresk ze św. Katarzyną w koronie oraz z kołem i mieczem. Fresk znajduje się w kościele w Kumlinge na Wyspach Alandzkich. Kraj pochodzenia znaczka – Finlandia – Wyspy Alandzkie, rok emisji 1990.
Powyższy znaczek pocztowy ze św. Katarzyną Aleksandryjską, należy do jednych z najmniejszych znaczków z jej wizerunkiem. Teraz prezentowany jest znaczek, który śmiało można zaliczyć do jednych z większych. Jest to znaczek w bloku z Republiki Środkowoafrykańskiej z roku 2011. Wymiary znaczka 50 x 79 mm, wymiary bloku 150 x 160 mm. Kraj ten wydał całą serię znaczków w bloku prezentujących znanych malarzy i ich dzieła. Ten przedstawia obraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej namalowany przez Rafaela Santi (1483–1520). Jego autoportret znajduje się na bloku.
Poniżej znaczek pocztowy z tym samym wizerunkiem św. Katarzyny Aleksandryjskiej namalowanym przez Rafaela Santi (1483-1520). Znaczek został wyemitowany przez Wyspy Świętego Tomasza i Książęcą w roku 1983. Znaczek umieszczony jest w bloku wraz z drugim znaczkiem przedstawiającym św. Małgorzatę. Natomiast na bloku ukazany jest obraz również Rafaela – Sen Scypiona znany również jako Sen rycerza.
Księstwo Liechtensteinu co jakiś czas wydaje znaczki pocztowe ze świętymi. W roku 2005 wydało serię 4 znaczków przedstawiającą świętych w tym św. Katarzynę Aleksandryjską. Pozostali święci to św. Eustachy Rzymski, znany również jako Eustachiusz, św. Dionizy oraz św. Barbara. Św. Katarzyna jest przedstawiona z najczęstszym jej atrybutem z kołem. Sam znaczek jest niewielkich rozmiarów 26 x 42 mm.
Bardzo często św. Katarzyna Aleksandryjska jest przedstawiana na obrazach czy rzeźbach z kołem. Ale jak już było to wspomniane poprzednio można ją spotkać z innymi atrybutami, np. z aniołem. Paolo Veronese (1528–1588) jeden z najwybitniejszych malarzy renesansowych tworzących w XVI-wiecznej Wenecji namalował w 1580 obraz – Św. Katarzyna z aniołem. Obraz tern znajduje się na zamku praskim (Zamek na Hradczanach) w Czechach. W 1988 roku poczta Czechosłowacji wydała znaczek pocztowy przedstawiający ten obraz znaczek jest umieszczony w ozdobnym arkusiku. Natomiast w 2017 poczta Czech również wydała znaczek z tym samym obrazem w dwóch wersjach kolorowej i czarnobiałej. Znaczek jest większy od tego z 1988 roku, również jest umieszczony w ozdobnym arkusiku.
Poczta Słowacji w roku 2003 również wydała znaczek pocztowy ze św. Katarzyną Aleksandryjską. Znaczek prezentuje obraz namalowany przez francuskiego malarza okresu baroku Simona Voueta (1590-1649). Obraz znajduje się w Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie.
Przeważnie w naszych kościołach, kaplicach, kapliczkach przydrożnych spotkamy figury czy obrazy św. Katarzyny Aleksandryjskiej z kołem. Jednak ulubionym tematem malarzy to „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej” a te obrazy przeważnie możemy spotkać w muzeach, galeriach narodowych. Włoski malarz Antonio Correggio (Antonio Allegri) żyjący w latach 1489–1534, namalował kilka takich obrazów. Niektóre z nich znalazły się na znaczkach pocztowych. Bardzo znany obraz „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej namalowany w latach 1526–1527 znajdujący się w Luwr w Paryżu znalazł się na znaczku wydanym w 1969 roku z okazji Świąt Bożego Narodzenia w Ajmanie (Adżman) w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Ten sam obraz znalazł się na znaczku wydanym w 1984 roku w Republice Ludowej Kampuczy.
Kolejnym obrazem Antonio Correggio jaki znalazł się na znaczku pocztowym ze św. Katarzyną to też obraz zatytułowany „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny” namalowany w latach 1510–1515, a znajdujący się w Detroit w Stanach Zjednoczonych, w 1984 roku wydała go poczta Republiki Ludowej Kampuczy, znaczek ten należy do serii wcześniej wspominanego znaczka. Ten sam obraz znalazł się na znaczku w bloku wydanym przez Wietnam w roku 1984.
Kolejnym obrazem Antonio Correggio jaki znalazł się na znaczku pocztowym ze św. Katarzyną to też obraz zatytułowany „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny” namalowany w latach 1510–1515, a znajdujący się w Detroit w Stanach Zjednoczonych, w 1984 roku wydała go poczta Republiki Ludowej Kampuczy, znaczek ten należy do serii wcześniej wspominanego znaczka. Ten sam obraz znalazł się na znaczku w bloku wydanym przez Wietnam w roku 1984.
Prezentowany poniżej znaczek można śmiało nazwać zagadkowym. Jest to znaczek wydany w bloku oraz w arkuszu z drugim znaczkiem „Pokłon Trzech Króli” jako seria świąteczna na Boże Narodzenie. Znaczek został wydany w 1988 roku w Gujanie (Ameryka Południowa). Znaczek jest zatytułowany „Madonna z Dzieciątkiem, św. Jerzym i św. Katarzyną”. Przedstawia on obraz namalowany przez Tycjana ok. roku 1516. Jednak tak jak były wątpliwości, czy ten obraz jest rzeczywiście dziełem Tycjana, tak też są wątpliwości co do osób występujących na obrazie. Nie ma pełnej zgodności co do ikonografii dzieła. Mężczyzna z obrazu jest zwykle identyfikowany jako św. Jerzy, chociaż sugerowano również św. Ulfa, męża świętej Brygidy. Natomiast kobieta została zidentyfikowana jako św. Katarzyna lub św. Dorota, przy czym ta ostatnia jest bardziej prawdopodobna ze względu na kosz owoców i róż, który ofiarowuje Dzieciątku Jezus, a są to jej atrybuty ikonograficzne. Nic wiec dziwnego, że ten sam obraz przedstawiony na znaczku pocztowym wydanym przez Sierra Leone w 1987 roku jest zatytułowany „Madonna z Dzieciątkiem i św. Ulfem i św. Brygidą”. Warto też wspomnieć, że Tycjan namalował obraz „Madonna z dzieciątkiem i św. Katarzyną i św. Łukaszem”, ale tu już nie ma żadnych wątpliwości, że jest przedstawiona tam św. Katarzyna Aleksandryjska.
Ulubionym tematem malarzy prezentujących św. Katarzynę Aleksandryjską jest temat: „Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej”. Oto kolejne znaczki pocztowe z tym tematem.
1. Znaczek pocztowy wydany w mieście Manama w Zjednoczonych Emiratach Arabskich w Emiracie Adżman (Ajman) w 1969 roku. Autorem obrazu jest hiszpański malarz baroku Bartolomé Esteban Murillo.
2. Znaczek pocztowy wydany w Ghanie w 1981 roku jako znaczek świąteczny na Boże Narodzenie. Autorem obrazu jest niemiecki malarz Lucas Cranach starszy.
3. Znaczek pocztowy wydany w 1983 roku w Republice Nauru, wyspiarskim państwie położonym w zachodniej części Oceanu Spokojnego. Wydany również jako znaczek świąteczny na Boże Narodzenie, autorem obrazu jest malarz pochodzący ze szkoły włoskiego malarza Paolo Veronese.
1. Znaczek pocztowy wydany w mieście Manama w Zjednoczonych Emiratach Arabskich w Emiracie Adżman (Ajman) w 1969 roku. Autorem obrazu jest hiszpański malarz baroku Bartolomé Esteban Murillo.
2. Znaczek pocztowy wydany w Ghanie w 1981 roku jako znaczek świąteczny na Boże Narodzenie. Autorem obrazu jest niemiecki malarz Lucas Cranach starszy.
3. Znaczek pocztowy wydany w 1983 roku w Republice Nauru, wyspiarskim państwie położonym w zachodniej części Oceanu Spokojnego. Wydany również jako znaczek świąteczny na Boże Narodzenie, autorem obrazu jest malarz pochodzący ze szkoły włoskiego malarza Paolo Veronese.
Po prezentacji znaczków zagranicznych ze św. Katarzyną Aleksandyjską patronką polskich kolejarzy (choć temat jeszcze nie został wyczerpany) przyszedł czas, aby zaprezentować polskie znaczki pocztowe związane z tym tematem. Niestety tu możemy być rozczarowani, gdyż na polskich znaczkach pocztowych nie znajdziemy wizerunku św. Katarzyny (oprócz wydań prywatnych tzn. znaczków personalizowanych i znaków opłaty pocztowej „MójZNACZEK). Jednak są nieliczne znaczki polskie, które nawiązują w sposób pośredni do tego tematu.
Pierwszy to znaczek z 1954 roku (nr katalogu Fiszera 733), „500. Rocznica powrotu Pomorza do Polski”, na którym widnieje kościół św. Katarzyny w Gdańsku. Drugi to praktycznie ten sam jednak z nadrukiem „Balpex I – Gdańsk 1959", z roku 1959 (nr kat. Fi 974). Trzeci to znaczek z 1969 roku z serii „Turystyka”. Na znaczku (nr kat Fi 1769) widnieje kościół św. Katarzyny w miejscowości Święta Katarzyna w województwie świętokrzyskim. A czwarty znaczek z roku 2007 wydany z okazji Światowej Wystawy Filatelistycznej w Sankt Petersburgu przedstawiający kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Sankt Petersburgu (znaczek nr kat. Fi 4166 znajdujący się w bloku Fi blok 174).
Pierwszy to znaczek z 1954 roku (nr katalogu Fiszera 733), „500. Rocznica powrotu Pomorza do Polski”, na którym widnieje kościół św. Katarzyny w Gdańsku. Drugi to praktycznie ten sam jednak z nadrukiem „Balpex I – Gdańsk 1959", z roku 1959 (nr kat. Fi 974). Trzeci to znaczek z 1969 roku z serii „Turystyka”. Na znaczku (nr kat Fi 1769) widnieje kościół św. Katarzyny w miejscowości Święta Katarzyna w województwie świętokrzyskim. A czwarty znaczek z roku 2007 wydany z okazji Światowej Wystawy Filatelistycznej w Sankt Petersburgu przedstawiający kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Sankt Petersburgu (znaczek nr kat. Fi 4166 znajdujący się w bloku Fi blok 174).
Na polskich całostkach - kartkach pocztowych z nadrukowanym znaczkiem też można znaleźć temat związany ze św. Katarzyną Aleksandryjską.
Cp 1177 wyd. 03.06.1998 – 650 lat praw miejskich Starogardu Gdańskiego.
Na kartce widnieje kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Cp 1546 wyd. 07.07.2010 – Obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce – kościół w Dębnie.
Na kartce przedstawiony jest dwa razy główny ołtarz, w którym znajduje się drewniana figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Cp 1744 wyd. 29.04.2016 – Szlak Cysterski w Polsce – Henryków.
Na kartce widnieje drewniana figura św. Katarzyna Aleksandryjska w bocznym ołtarzu.
Cp 1911 wyd. 16.02.20121 – Sztuka sakralna – Tryptyk cegłowski, kościół św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Apostoła, Cegłów.
W tryptyku znajduje się drewniana figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Cp 1177 wyd. 03.06.1998 – 650 lat praw miejskich Starogardu Gdańskiego.
Na kartce widnieje kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Cp 1546 wyd. 07.07.2010 – Obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce – kościół w Dębnie.
Na kartce przedstawiony jest dwa razy główny ołtarz, w którym znajduje się drewniana figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Cp 1744 wyd. 29.04.2016 – Szlak Cysterski w Polsce – Henryków.
Na kartce widnieje drewniana figura św. Katarzyna Aleksandryjska w bocznym ołtarzu.
Cp 1911 wyd. 16.02.20121 – Sztuka sakralna – Tryptyk cegłowski, kościół św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Apostoła, Cegłów.
W tryptyku znajduje się drewniana figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Centrum Sieci Pocztowej ORJ w Nowym Sączu w różnych latach wydało kartki beznominałowe, na których widnieje herb Nowego Targu, w którym jest postać św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Na pierwszej, czwartej i piątej kartce znajduje się kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Nowym Targu.
Kartki ze znaczkiem turystycznym, na którym jest pomnik św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Szczecinku.
Postać św. Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki kolejarzy, przedstawiana jest również na kartkach pocztowych prezentujących kolejowe obrazy, pomniki i kapliczki tej świętej. Pokazane są tutaj kartki, również wydane prywatnie, które prezentują kapliczki i pomniki św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Postać św. Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki kolejarzy, można spotkać na kartkach pocztowych wydanych z różnych okazji: pielgrzymki kolejarzy, rocznice kolejowe, poświęcenie sztandaru kolejarzy, rocznice miast, czy kościołów. Dla przykładu poniżej ukazane są kartki pocztowe wydania pocztowego i prywatnego.
Najwięcej kartek pocztowych związanych z tematem św. Katarzyny Aleksandryjskiej zostało wydanych, które ukazują kościoły pod wezwaniem tej świętej. Na uwagę zasługuje pierwsza pokazana kartka. Na niej spotykamy wiele elementów związanych z tematem transportu szynowego (np. kościoły w miejscowościach: Braniewo i Dzierzgoń pod wezwaniem św. Katarzyny, w herbie miasta Dzierzgoń znajduje się postać św. Katarzyny, napis – Malbork PKP, Elbląg – Brama Targowa, do 1945 przez nią prowadziła linia tramwajowa, Buczyniec – widać pochylnię na Kanale Elbląskim, która umożliwia ruch wagoników po szynach przewożących statki).
Najwięcej kartek pocztowych ukazujących kościół pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej niewątpliwie jest z Gdańska. Oto niektóre z tych kartek.
Temat św. Katarzyny Aleksandryjskiej możemy spotkać również na okolicznościowych nadrukach na kopertach i kartkach pocztowych. [OLZ]
Datowniki okolicznościowe związane ze św. Katarzyną Aleksandryjską.
